Ontwikkelingen
Door demografische krimp zal het aantal leerlingen fors afnemen. De verschillen in gevolgen zijn per regio en school groot. De kwaliteit van het onderwijs en de exploitatie van de schoolgebouwen zullen de komende jaren verder in gevaar komen. De overheidsbestedingen staan onder druk. Gemeenten hebben als gevolgen van de overdracht van het buitenonderhoud en de strafkorting (Haersma Buma)te maken met een forse daling van de inkomsten. De ruimte voor nieuwe investeringen is hierdoor beperkt en op de kosten van de bestaande voorraad moet worden bezuinigd. Veel gemeenten willen zich richten op de kerntaken en ontwikkelen zich tot regiegemeenten. Gemeenten gaan taken uitbesteden en afstoten. Tegelijkertijd krijgen ze nieuwe taken en verantwoordelijkheden (o.a. de jeugdzorg) van het Rijk overgeheveld. Ook de gebruikers van maatschappelijk vastgoed hebben het zwaar. Lagere inkomsten vragen om kostenbesparingen ook op het gebied van huisvesting. En kinderopvangorganisaties (vaak een belangrijke partner in brede schoolconcepten) hebben het moeilijk door massale vraaguitval.
Ondanks de economische crisis blijven gebruikers, kinderen en ouders hoge kwaliteitseisen stellen aan de organisaties en de huisvesting. Gebouwen moeten voldoen aan de huidige eisen van thermisch comfort en luchtkwaliteit. Veranderingen in maatschappij en technologie gaan zo snel dat (school)gebouwen in toenemende mate functioneel verouderen. Steeds meer kinderen moeten in het reguliere onderwijs hun plaats vinden. De invoering van passend onderwijs en de decentralisatie van de jeugdzorg betekent ook dat gebouwen hierop moeten worden aangepast.
DOOK ondersteunt gemeenten bij:
- Opstellen Integraal Huisvestingsplan (IHP)
- Vervaardigen van (beleidsrijke) leerlingenprognoses
- Vervangen en detachering
- Behandelen en uitbesteding onderwijshuisvestingsaanvragen en programma
- Initiëren van Regionale samenwerking
- Ontwikkelen van beleid onderwijshuisvesting en maatschappelijk vastgoed
Het antwoord op deze ontwikkelingen
DOOK verwacht dat gemeenten verantwoordelijk blijven voor de onderwijshuisvesting. Na de overheveling van het buitenonderhoud ontstaan nieuwe grijze gebieden in de verantwoordelijkheidsverdeling tussen gemeente en schoolbesturen. Voor de spreiding van locaties, vervangende nieuwbouw en renovaties blijft een gezamenlijke beleidsontwikkeling noodzakelijk.
Door krimp/daling van het aantal leerlingen zijn investeringen in de huisvesting noodzakelijk. Op lange termijn moet het aantal locaties worden teruggebracht, om de kwaliteit van het onderwijs te kunnen waarborgen. Naast de kwaliteit van het onderwijs komt de exploitatie van schoolgebouwen onder druk te staan. Gemeenten en schoolbesturen moeten dit gezamenlijk oplossen.
Besparen op de beleidsuitvoering van onderwijshuisvesting is mogelijk, als gemeenten en schoolbesturen op dit vlak regionaal gaan samenwerken. Met een professionalisering van de beleidsuitvoering zullen op termijn de totale huisvestingskosten dalen.
De huidige voorzieningenstructuur staat onder druk. Op lange termijn kunnen niet alle voorzieningen in stand worden gehouden. Een brede discussie over het voorzieningenaanbod is nodig, waarbij de kwaliteit van de voorziening belangrijker moet zijn dan de aanwezigheid.
Op lange termijn kan maatschappelijk vastgoed alleen met een kostendekkende exploitatie blijven bestaan. Bij een effectieve en efficiënte besteding van middelen hoort een kostendekkende vastgoedexploitatie. Inzicht in de werkelijke kosten van de vastgoedportefeuille is nodig , om deze optimaal te laten renderen.
Opstellen IHP
In het integraal huisvestingsplan (IHP) brengt DOOK samen met de gemeente en de schoolbesturen de onderwijs-huisvestingsvraagstukken voor de komende jaren in beeld. Door de toekomstige huisvestingsbehoefte scherp in beeld te brengen, kan een beter aanbod van onderwijsvoorzieningen worden gerealiseerd en kan de gemeente samen met de schoolbesturen een duidelijk en transparant huisvestingsbeleid voeren. DOOK kiest bij voorkeur voor het strategische IHP. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de capaciteitsplanning en huisvestingsbehoefte van het onderwijs, maar worden ook de toekomstige ruimtebehoefte en beleidsontwikkelingen meegenomen van bijvoorbeeld kinderopvang en peuterspeelzaalwerk. In het IHP wordt dit meerjarenperspectief ook financieel in een meerjarenbegroting vertaald, zodat de gemeente en schoolbesturen inzicht krijgen in de toekomstige kapitaal-en exploitatielasten.
Aanpassen Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs
Het aanpassen van de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs aan de landelijke ontwikkelingen in wet- en regelgeving is afhankelijk van de lokale context. Bij het aanpassen maakt DOOK gebruik van haar ervaringen elders (o.a. Utrecht, Enschede en Eindhoven) en voert het overleg met betrokken schoolbesturen.
Huisvestingsaanvragen en procedures
Door kerntakendiscussies, vacaturestops, etc. staat de gemeentelijke organisatie onder de druk. Ondertussen moeten wel de wettelijke taken op het gebied van onderwijshuisvesting uitgevoerd worden. Voor 1 februari komen de huisvestingsaanvragen van de schoolbesturen weer binnen en voor het einde van het jaar moet het huisvestingsprogramma zijn opgesteld. DOOK kan helpen de afhandeling van deze aanvragen efficiënter te organiseren. Dit kan op twee manieren: door het vastleggen van de procedure of door het in zijn geheel uitbesteden van de behandeling van de aanvragen. DOOK heeft de totale aanvraagprocedure vastgelegd in een werkbeschrijving. De werkbeschrijving is een leidraad voor het efficiënter uitvoeren van de wettelijke taken op het gebied van onderwijshuisvesting. Taken en verantwoordelijkheden kunnen zo makkelijker worden verdeeld onder medewerkers.
Opstellen huisvestingsprogramma uitbesteden
DOOK kan alle werkzaamheden uit handen nemen als het gaat om het opstellen van een huisvestingsprogramma. Op basis van de ingediende aanvragen zal DOOK de noodzakelijke huisvestingsvoorzieningen vaststellen, inclusief het benodigde financiële dekkingsvoorstel. DOOK beoordeelt de aanvragen inhoudelijk, voert hierover overleg met de schoolbesturen, stemt de financiële gevolgen af met de gemeentelijke budgeten en bereid de besluitvorming (inclusief raads- en collegevoorstellen) voor. DOOK kan deze werkzaamheden natuurlijk ook voor schoolbesturen verrichten. Huisvestingsaanvragen kunnen op een professionele manier worden aangevraagd en begeleid.
Niels Delemarre kan u tijdelijk ondersteunen. Hij is zeer bekend met ontwikkeling en uitvoering van onderwijshuisvestingsbeleid, voorzieningen-/accommodatiebeleid en de complexe context waarin deze plaatsvindt en hij vindt dan ook snel zijn weg binnen organisaties. De werkzaamheden van de Niels blijven niet altijd beperkt tot uitvoering. Tijdens de detachering worden verbetervoorstellen geformuleerd en geïmplementeerd.
De expertise van Niels Delemarre
Regionale Onderwijs Huisvestingsbureaus
Zoals in onze Blogs beschreven gelooft DOOK dat regionale samenwerking tussen gemeenten en schoolbesturen het antwoord is op de belangrijkste ontwikkelingen. DOOK kan een haalbaarheidsonderzoek doen naar het draagvlak voor deze samenwerking in uw regio. Nadat de haalbaarheid is aangetoond, kan DOOK de nieuwe organisatiestructuur helpen opzetten.
Opstellen prognoses
De traditionele prognosemodellen geven inzicht in de toekomstige ontwikkeling van het aantal leerlingen als gevolg van demografische ontwikkelingen. DOOK maakt prognoses op basis van beleidsinhoudelijke scenario’s ten behoeve van het strategisch beleid. DOOK kan ook ondersteunen bij het stichten en herschikken van locaties.
Haalbaarheidsonderzoek doordecentralisatie
Er wordt in onderwijsland veel gesproken over doordecentralisatie. Soms als onderdeel van een gemeentelijke kerntakendiscussie of het vergroten van de autonomie van de schoolbesturen. Maar vaak ook als instrument voor de financiering van onderwijshuisvesting. Soms lijkt het een doel. Doordecentralisatie brengt zowel voor gemeenten als voor schoolbesturen enorme kansen, maar ook bedreigingen met zich mee. Het belangrijkste is om eerst gezamenlijk de doelen en randvoorwaarden te bepalen en de risico’s en voordelen te analyseren. DOOK zal dit in de haalbaarheidsfase onderzoeken. Vervolgens moet een financieel model worden opgebouwd dat voor beide partijen de kansen benut en de bedreigingen beperkt. Dit rekenmodel moet een vertaling zijn van wat je gezamenlijk voor ogen hebt, want dat is de essentie! DOOK kan een gemeente of schoolbestuur adviseren bij interne positiebepaling. Daarnaast kan DOOK het totale proces om te komen tot een gedragen doordecentralisatiemodel begeleiden.
